ĐÌNH QUANG
Câu chuyện về “tủ rượu” của người
Việt và “tủ sách” của người Do Thái, cho thấy sự khác nhau về “văn hóa đọc” của
hai dân tộc cách xa nhau cả về địa lý lẫn khoảng cách văn minh.
Câu chuyện về cái “tủ sách” và cái “tủ
rượu”
Hôm rồi tôi có dịp ghé nhà một ông tá hải
quân cùng quê chơi. Ông hiện phụ trách quân lực của cả một vùng.
Ông vừa cất xong ngôi biệt thự và sắm xe
hơi mới. Bước vào phòng khách ngôi nhà, ập vào mắt tôi chính là chiếc tủ rượu
hoành tráng choán gần nửa bức tường chính diện.
Thôi thì đủ thương hiệu rượu danh tiếng:
từ Chivas, Hennessy, Napoleon, Johnnie Walker cho tới Vodka xịn tận bên Nga…
được gia chủ bày khá ngay ngắn trên kệ.
Ông đi giới thiệu cho chúng tôi xuất xứ
từng chai rượu: chai này thằng bạn đi nước ngoài về tặng, chai kia đồng nghiệp
cho, chai nọ do cấp dưới biếu với giọng khá hào hứng cũng như thể hiện sự am
hiểu về rượu ngoại.
Sau khi dẫn chúng tôi đi tham quan quanh
khuôn viên nhà, cùng với mấy câu chuyện hỏi thăm nhạt thếch, ông tá nhanh chóng
nhập sòng oánh “phỏm” với mấy “thằng đệ”.
Trong lúc mấy vị đang say sưa sát phạt,
chúng tôi cũng đang ngó nghiêng thứ này thứ kia của căn nhà thì xảy ra một
chuyện.
Thằng con đầu tầm 8 tuổi của ông, tranh
thủ lúc mọi người trong nhà đang tập trung chuyên môn, lén vào phòng lục túi bố
nó lấy mấy tờ 500 ngàn và bị bà nội tóm cổ xách ra báo với phụ huynh.
Một điều khiến chúng tôi khá bất ngờ, đó
là lòng “vị tha” của quý phụ huynh.
Ông chỉ đánh nó mấy cái nhè nhẹ (chắc sợ
thằng bé đau) và mắng nó mấy câu quen thuộc rồi lại tiếp tục lao vào sòng, cách
xử lý của ông khiến tôi có lý do để tin thằng bé thực hiện hành động này không
phải lần đầu và chắc chắn không bao giờ là lần cuối.
Câu chuyện thứ hai tôi muốn đề cập với các
bạn thói quen đọc sách của người Do Thái. “Trong mỗi gia đình Do Thái luôn luôn
có 1 tủ sách được truyền từ đời này sang đời khác. Tủ sách phải được đặt ở vị
trí đầu giường để trẻ nhỏ dễ nhìn, dễ thấy từ khi còn nằm nôi.
Để sách hấp dẫn trẻ, phụ huynh Do Thái
thường nhỏ nước hoa lên sách để tạo mùi hương cho các em chú ý”. (Theo bài viết
“Người Việt ít đọc sách: Cần những chính sách để thay đổi toàn diện” của tác
giả Nguyễn Hương đăng trên trang tin điện tử Cinet.com của Bộ VH-TT-DL).
“Mặc dù chỉ có 8 triệu dân nhưng ở Israel có tới
hơn 1.000 thư viện công cộng với nhiều sách quý. Bên cạnh việc hình thành, xây
dựng thói quen đọc sách từ khi nằm nôi cho trẻ nhỏ, người Do Thái hiện vẫn sử
dụng hình ảnh con lừa thồ sách để dạy các con mình: Nếu chỉ dừng ở việc đọc mà
không biết ứng dụng thì trí tuệ đó cũng chỉ là trí tuệ chết. Và để có thể ứng
dụng, trẻ em Do Thái không ngừng đọc sách và tích lũy kiến thức từ nhiều ngành,
lĩnh vực khác nhau.”
Đó là hai câu chuyện về “tủ rượu” của
người Việt và “tủ sách” của người Do Thái, hay nói khác hơn là câu chuyện về
“văn hóa đọc” của hai dân tộc cách xa nhau cả về địa lý lẫn khoảng cách văn
minh.
Mối tương quan giữa “văn hóa đọc” và
sự phát triển
Trong một lần nói chuyện với Giáo sư Chu
Hảo, một học giả gạo cội của Việt Nam và đang là Giám đốc Nhà Xuất bản Tri
Thức, tôi đưa ra câu hỏi: “Trên cương vị một học giả và một người làm sách, ông
có cảm nhận như thế nào khi người Việt hiện đang chuộng chưng ‘tủ rượu” hơn là
‘tủ sách’ cũng như xin ông cho nhận xét về văn hóa đọc của người Việt hiện nay?”
Giáo sư trả lời: “Đó là tư duy của
"trọc phú" - ham chuộng vật chất, khoe mẽ hơn là hiểu biết, tri
thức,” về văn hóa đọc của người Việt, ông nhấn mạnh hai chữ “đau lòng”.
Ở các nước Âu - Mỹ, lấy ví dụ ở Pháp hiện
nay, trung bình một người dân Pháp đọc tới 20 cuốn sách/năm, đối với người dân
sống ở thành phố, tầng lớp tri thức, con số đó lên tới 30-50 cuốn/ năm (Nguyễn
Hương, bài “Người Việt ít đọc sách: Cần những chính sách để thay đổi toàn
diện”).
Ở Nhật, ngay từ thời Cải cách Minh Trị,
chỉ với 30 triệu dân mà tiêu thụ tới hàng trăm ngàn cuốn sách dạng tinh hoa,
“khó nhằn”.
Ở một quốc gia gần hơn trong cộng đồng
ASEAN, đó là Malaysia ,
số lượng sách được đọc trên đầu người là 10-20 cuốn/người/năm (2012, số liệu từ
ông Trần Trọng Thành, công ty sách điện tử Aleeza).
Và ở Việt Nam, theo con số do Bộ Văn hóa -
Thể thao và Du lịch công bố ngày 12/04/2013 ngay trước thềm sự kiện “Ngày hội
Sách và Văn hóa Đọc”, số lượng sách một người Việt đọc trong một năm là… 0,8
cuốn, nghĩa là người Việt Nam đọc chưa đầy 1 cuốn sách trong 1 năm.
Có sự tương quan rõ ràng giữa văn hóa đọc
và sự phát triển của một quốc gia. Với những con số ở trên, dễ hiểu vì sao nước
Pháp lại có một nền kinh tế, văn hóa và nghệ thuật rạng rỡ như vậy.
Nước Nhật có thể đứng dậy thần kỳ sau Thế
chiến 2 cũng như vươn lên quật khởi sau bao thiên tai liên miên, hiện đang là
nền kinh tế đứng thứ 2 thế giới với nền khoa học - công nghệ tiên tiến bậc nhất.
Và người Do Thái với câu chuyện ở đầu bài,
“Một dân tộc 13 triệu dân nhưng sinh ra gần 40% chủ nhân của các giải Nobel;
1/3 trên tống số các nhà triệu phú đang sống và làm việc tại Mỹ là người Do
Thái; 20% giáo sư tại các trường đại học hàng đầu hiện nay; 3 nhân vật sau Công
nguyên cho đến hiện tại có tác động lớn nhất đến lịch sử nhân loại là Chúa
Jesus, Karl Marx và Alber Einstein…là người Do Thái.”
Mỗi người Việt chưa đọc nổi 1 cuốn
sách/năm, ai có thể khẳng định không liên quan đến tình trạng suy thoái toàn
diện từ kinh tế, giáo dục, văn hóa, xã hội cũng như nhân cách con người hiện
nay ở Việt Nam?
Thái độ của người trẻ Việt với “văn
hóa đọc”
Thế hệ trẻ chính là những người kế thừa và
phát triển, là tương lai của đất nước. Tuổi trẻ cũng là khoảng đời mà con người
có tinh thần học hỏi và sáng tạo nhất, là thời kì hoàn thiện về chất, vì vậy là
thời kì đòi hỏi con người phải đọc sách nhiều nhất. Với số liệu Bộ VH-TT-DL đưa
ra ở trên, người trẻ Việt hiện đang làm gì?
Tiến sĩ Alan Phan, người có hơn 25 năm làm
việc ở nhiều quốc gia trên thế giới, người Việt đầu tiên đưa một công ty lên
sàn chứng khoán, nhận xét: “Ở các nước Âu - Mỹ, thời gian rảnh sinh viên họ
thường ngồi trước máy tính đọc tin tức, tìm thông tin hay đọc sách.
Còn sinh viên Việt Nam , họ đang bận
“ngồi đồng” chém gió tại các quán cà phê, trà đá”. Tại các nước phương Tây hoặc
Nhật Bản, hình ảnh chúng ta thường thấy trên xe buýt, tàu điện ngầm hay ngay cả
trên đường phố là hình ảnh các bạn học sinh, sinh viên say sưa với cuốn sách
trên tay.
Mỗi lần theo dõi các cuộc tranh luận của
giới trẻ Việt Nam về các vấn đề “hot” trên các diễn đàn, mạng xã hội, chúng ta
sẽ thấy rõ sự thiếu hiểu biết, thiếu văn hóa cũng như trình độ… ngụy biện bậc
thầy của các bạn trẻ.
Các bạn không tự trang bị được cho mình
một nền tảng kiến thức, tư duy độc lập, lập luận thuyết phục cũng như kĩ năng,
văn hóa tranh biện. Tâm lý bầy đàn luôn thể hiện rõ nhất ở những sự kiện như
vậy. Sự kiện cô bạn trẻ Huyền Chip và cuốn “Xách ba-lô lên và đi”, một trong
những sự kiện nóng và được giới trẻ tranh luận nhiều nhất trong năm 2013, là
một ví dụ điển hình.
Trước mỗi sự kiện truyền thông đưa ra, các
bạn trẻ không thể phân biệt được đâu là tin thật, đâu là tin giả, đâu là chiêu
PR. Một bộ phận như những con cừu ngoan ngoãn, họ chỉ biết bám đuôi nhau và gật
đầu. Bộ phận còn lại nghe cái gì cũng kêu “bậy” dù chẳng có dẫn chứng, cơ sở
nào để phản biện lại.
Ai có thể phủ nhận đó không phải là hậu
quả của việc lười đọc sách và học hỏi?
Thay lời kết
Câu chuyện về cái “tủ rượu” của ông tá hải
quân trong câu chuyện đầu bài và cái “tủ sách” của người Do Thái, hay câu
chuyện “văn hóa đọc” của người Việt Nam có mối liên hệ chặt chẽ với khoảng cách
phát triển hiện tại giữa chúng ta với thế giới.
Để đất nước và con người Việt Nam phát
triển về mọi mặt, bền vững, việc đầu tiên là phải làm sao để “văn hóa đọc” của
người Việt lan tỏa và thăng hoa, tạo thói quen đọc sách và yêu sách. Muốn phát
triển như Âu - Mỹ, Nhật hay người Do Thái, trước hết phải học hỏi văn hóa đọc
từ họ.
Phải làm sao nhà nhà đều có “tủ sách” để
tự hào và gieo hạt, chứ không phải là “tủ rượu” để khoe mẽ vật chất và phô
trương cái tư duy trọc phú.
Mọi thay đổi phải bắt đầu từ thế hệ trẻ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét