THẾ NÀO LÀ NHÀ TRÍ THỨC

Theo Blog Hoàng Hữu Phước

Nhận thấy từ ngữ “trí thức” đã bị lạm dụng – dù cố ý hay vô tình – trong mấy chục năm nay kể từ ngay ngày đầu giải phóng 1975 với “Hội Trí Thức Yêu Nước” ở Thành phố Hồ Chí Minh tức tổ chức quần chúng đầu tiên do Ủy Ban Quân Quản thành lập để quy tụ những người có bằng cấp cử nhân hay thạc sĩ hoặc tiến sĩ của chế độ Sài Gòn có xuất thân chủ yếu là nhà giáo, hoặc bị hiểu chưa đúng khi mà cho đến nay là năm 2014 tức đang ở bậc thềm chuẩn bị kỷ niệm 40 năm quân giải phóng dũng mãnh dẫm chân dẫm đạp dẫm nát “ngụy quân và ngụy quyền” Sài Gòn mà Nhà nước vẫn có chủ trương đưa “trí thức trẻ” – tức các thanh niên vừa tốt nghiệp đại học với tấm bằng cử nhân – về vùng sâu vùng xa làm công chức hành chính, tôi xin có các ý kiến sau để nói rõ và chính xác về “trí thức” để chấn chỉnh sự lạm dụng, sự hiểu chưa đúng, và sự tự phong tào lao của bọn phản loạn tự phong “trí thức và nhân sĩ”.

Trong một bức thư năm ngoái góp ý về giáo dục gởi Thủ Tướng – tôi thường xuyên viết các thư tràng giang góp ý xây dựng đại hải gởi các lãnh đạo Việt Nam và thì thoảng tranh nhau bấm nút phát biểu ngắn ngủn trong 7 phút quy định ở nghị trường – tôi có nêu các định nghĩa sau về các học vị:

“…Ý nghĩa của các học vị: Người Việt Nam thường ít quan tâm đến ý nghĩa thực chất của các học vị nên thường mặc định rằng thạc sĩ cao hơn cử nhân, và tiến sĩ cao hơn thạc sĩ. Thực chất là: văn bằng

- Tú tài: cho biết một người đã được “dạy” tức “giáo dục” đầy đủ để làm một công dân có hiểu biết về mọi tri thức căn bản cho một cuộc sống có bản lĩnh và trách nhiệm. Do đó, trung học thuộc phạm vi của “giáo dục” tức “education”.

- Cử nhân: cho biết một người đã được “đào tạo” xong cho một nghề chuyên môn thuộc một lĩnh vực cơ bản có kèm theo một số những kiến thức phụ trợ có liên quan cùng những kiến thức phụ trợ  không liên quan đến chuyên môn ấy, để có thể làm việc với chuyên môn đó một cách hiệu quả hơn cho cuộc sinh nhai cho chính bản thân. Do đó, đại học (gồm cả cao đẳng) thuộc phạm vi “đào tạo” tức “training”.

- Thạc sĩ: cho biết một người đã học xong những kiến thức chính và phụ trợ theo diện rộng nay tập trung sâu hơn và có liên quan đến một lĩnh vực chuyên môn – mà người ấy đã được đào tạo trước đó để đạt bằng cử nhân –  và sau khi đã làm việc cho chuyên môn đó một thời gian để có kinh nghiệm thực tế hầu đáp ứng các yêu cầu mà chương trình thạc sĩ đặt ra.

- Tiến sĩ: cho biết một người đã có một luận án đạt yêu cầu về một chủ đề từ rất nhỏ đến siêu nhỏ trong một chuyên môn sâu của một lĩnh vực thường liên quan đến chuyên môn người ấy đã theo học thành công ở bậc thạc sĩ. Thí dụ tiến sĩ y khoa với luận án về khu vực x1 của tiểu vùng tâm thất trái, hay tiến sĩ thần học Công Giáo với luận án về Thượng Tọa Bộ của Phật Giáo, hay tiến sĩ văn học sử ở Liên Xô với luận án chứng minh ngày sinh chính xác của Pushkin để chấm dứt một tranh cải lịch sử về việc ông đã được sinh ra 5 phút sau nửa đêm, hoặc Việt kiều yêu nước Trần Thế Độ ở Nhật Bản là tiến sĩ với luận án về một chủng sinh vật thuộc ngành giáp xác, v.v.”

Ai trong số những vị có các văn bằng trên được gọi là “trí thức”?

Một người cố lấy cho được bằng tiến sĩ để trở thành tổng giám đốc ngân hàng hay chủ tịch quỹ đầu tư hoặc bộ trưởng hay quan chức, v.v, người ấy không phải là “nhà trí thức.”

Một người cố lấy cho được bằng tiến sĩ để trở thành tấm gương hiếu học cho gia đình dù tuổi đã cao, người ấy không phải là “nhà trí thức.”

Một người cố lấy cho được bằng thạc sĩ hay tiến sĩ – nhất là theo phân công và bằng tiền của nhà nước – để đáp ứng yêu cầu chuẩn hóa của nhà nước nhằm trở thành cán bộ quản lý đại học với một ít giờ lên lớp giảng dạy cho có với người ta, người ấy không phải là “nhà trí thức.”

Tiến sĩ là người muốn nâng cao trình độ chuyên môn của một chuyên môn bản thân đã theo đuổi từ bậc cử nhân, thạc sĩ, nhằm mục đích duy nhất là trở thành chuyên viên, chuyên gia của một vấn đề nhỏ hoặc cực nhỏ cực sâu thuộc một chủ đề chuyên biệt bên trong một lĩnh vực rộng hơn của một đại dương tri thức đa ngành, chứ không là người đã ôm hết cả đại dương ấy qua tấm bằng “tiến sĩ”, và tất nhiên đó không là tờ hộ chiếu để tự do tự tiện xông vào vương quốc của những “nhà trí thức”.

Một người được gọi là nhà trí thức chỉ khi hội đủ cùng lúc năm điều kiện sau:

1- được đào tạo về một ngành chuyên sâu – tạm gọi là ngành X – với kết quả học tập trên cả khả quan tốt đẹp;

2- trở thành chuyên viên của công việc chính quy chủ yếu có liên quan chặt chẻ với ngành chuyên sâu X ấy và đạt kết quả làm việc trên cả khả quan tốt đẹp;

3- liên tục có các công trình nghiên cứu chuyên sâu có giá trị hàn lâm và/hay ứng dụng có liên quan chặt chẽ với ngành chuyên sâu X ấy và đạt kết quả nghiên cứu trên cả khả quan tốt đẹp nhất là có danh tiếng trong giới thuộc ngành chuyên sâu X ấy trên các tạp chí chuyên ngành của thế giới;

4- là giảng viên chính thức của trường đại học trong và/hay ngoài nước về ngành chuyên sâu X; và nhất là

5- đem những kiến thức thuộc ngành chuyên sâu X ra phổ biến để đào tạo ra đội ngũ kế thừa nhằm vinh danh ngành X, phát triển chính ngành X ấy, cũng như đem chuyên môn ngành X ra cống hiến, phục vụ nhân dân và đất nước để vinh danh đất nước và dân tộc.

Những ý kiến trên tôi đã tỏ bày trong một lần trò chuyện với Thầy Trần Đông A và nhàtrí thức ấy đã rất đồng tình.

Như vậy, những “em” vừa tốt nghiệp đại học chưa có việc làm để làm việc thi thố những gì đã được đào tạo tại đại học để tự lo thân cho một “kế sinh nhai”, chưa có tí kinh nghiệm làm việc đối với nội dung chuyên ngành đã được đào tạo ở đại học, chưa có nghiên cứu chuyên sâu có giá trị nào để được nhiều người biết đến, chưa tỏ được lòng yêu nước thương dân qua việc đã đem chuyên môn đã được đào tạo ra phục vụ có hiệu quả, v.v., nay được nhà nước mời về làm công chức hành chính thì làm sao mà là “nhà trí thức” được để mang danh “trí thức trẻ”. Làm gì có chuyện cái gì cũng “trẻ”, có doanh nhân trẻ nên cũng phải có nhà trí thức trẻ cứ như một sự ban phát danh từ danh xưng danh hiệu?

Như vậy, những “cụ” đã tốt nghiệp đại học, đã học xong cao học, hay đã học xong sau đại học, có bằng cấp nhờ tiền của nhân dân, có chức vụ quản lý nhờ phân công của nhà nước, và hưởng các phúc lợi mà nhân dân có đóng thuế không được phép hưởng, trong khi thiếu cả điều 1 điều 2 điều 3 điều 4 điều 5 như liệt kê ở trên, lại có quyền tự phong – với sự vô tư lập lại của báo giới – là trí thức nhân sĩ rồi kiến nghị kêu gào lung tung về nhân quyền, về dân chủ, về tự do, về đủ thứ hằm bà lằng vô thiên lủng thứ ngoại trừ thứ thuộc về lĩnh vực chuyên môn luôn là bí mật quốc gia vì người dân chớ từng nghe đến tên, chẳng hề biết đến ngành mà các “cụ” đã được đào tạo, các công trình nghiên cứu kỳ vĩ các “cụ” đã thực hiện, dù các “cụ” đã ở ngưỡng cửa hoặc ở sau cửa hoặc ở sau bức tường cuối căn nhà mang tên HT (hưu trí hay hết thời nên muốn một lần hét to, hoành tráng, hửi “thơm”).

Ở Sài Thành có kẻ sĩ nọ không rõ tên họ là chi, con cái nhà ai, chỉ biết tu theo Phật pháp lấy hiệu Lăng Tần tuy được các thầy cô kiệt xuất vĩ đại như Nguyễn Quang Tô, Lê Văn Diệm và Trương Tuyết Anh ngợi khen ca tụng, còn được hàng ngàn sinh viên tôn làm thần tượng cho đến tận ngày nay, và tuy bản tính khinh thế ngạo vật có thói quen vỗ bụng trắng hếu kêu bành bạch mà nói “I am second to no one” kiểu Trạng Quỳnh ôm hết mấy bồ chữ, vẫn luôn cúi mặt tủi hổ e thẹn đỏ bừng đôi gò má hóp gầy gò răn reo vì biết sẽ khó đáp ứng được tất tần tật các yêu cầu từ 1 đến 5 để được cái danh nhà trí thức, vậy mà các bầy các đàn các nhóm các nhúm tiểu tốt vô danh bất tài vô dụng và vô hạnh lại cứ tự phong trí thức nhân sĩ thì quả là ngạo mạn còn hơn cả Lăng Tần – mà tiếng Anh có thành ngữ hàn lâm cổ điển là “out-Langtan Langtan” tức… “quá cha Lăng Tần” –  vậy.

Mong sao các “trí thức trẻ” làm công chức hành chính ở các địa phương sẽ trở thành người tiên phong trả lại cho Nhà nước cái danh “trí thức trẻ”, vừa để tỏ mình khiêm nhường có sự hiểu biết đúng đắn về chữ “trí thức”, vừa tỏ sự kính trọng cao nhất đối với nhà trí thức, và vừa giáo dục các bầy đàn trí thức-nhân sĩ biết thế nào là lòng tự trọng.

Trí thức mà chả hiểu ất giáp mô tê khỉ khô gì về ý nghĩa của trí thức, yêu cầu cao vời vợi của nhà trí thức, thì chả khác gì kẻ ăn mày danh hiệu mà thôi.

Hoàng Hữu Phước, Thạc-sĩ Kinh-doanh Quốc-tế